Британски документи: Клинтон одбил САД да се вмеша во војната во БиХ

Имаше сериозно несогласување со администрацијата на САД во јуни 1995 година за тоа како треба да изгледа американската политика кон БиХ, а според британски документи од кои сега е тргната ознаката за тајност, Бил Клинтон, тогашниот претседател на Соединетите Американски Држави, се насочил кон умерената струја и одбил да се вмеша во војна.

Имено, како што покажуваат документите од јуни 1995 година, главниот судир во американската администрацијаве се водел помеѓу Медлин Олбрајт, тогашната амбасадорка на САД во ОН, која се залагаше за посилен ангажман на САД, и Сенди Бергер, заменик советник за национална безбедност на Бил Клинтон, кој се залагаше за немешање на Америка.

Документот во кој е прераскажан разговорот помеѓу Џон Мејџор, британскиот премиер и Клинтон се однесува на финансирање на силите за брза реакција на ООН, кои требаше да бидат распоредени во БиХ. Разговорите, исто така, се фокусираа на заложбата на американската администрација и Конгресот да го укине ембаргото за оружје на Бошњаците и да се стави крај на финансирањето на САД за трупите на ООН.

Во документот се истакнува дека Клинтон сакал да ги плати силите на ООН и да го спречи укинувањето на ембаргото, но дека се соочил со отпор во Конгресот.

“Претседателот Клинтон ни кажа дека членовите на Конгресот се наивни ако веруваат дека е доволно да се укине ембаргото за вооружување и потоа мирно да се замине. Би било многу лошо за САД да ја понесат вината за неуспехот во мисијата УНПРОФОР. Клинтон се плашеше дека Босанците се обидоа да го изманипулираат да го стори тоа“, се наведува во документот и се додава дека премиерот Мејџор констатирал дека е илузорно Босанците да очекуваат САД да се борат на теренот за нив.

Клинтон, исто така, е цитиран дека вели дека никој, ниту Велика Британија, ниту САД, не треба да бидат вмешани во војна од која било страна, а Мејџор на тоа одговори дека тоа така треба да и се каже и на босанската страна, на што Клинтон одговори дека ниту тој ниту некој од неговите советници не верува дека Босанците би можеле да победат во војната доколку ОН се повлечат.

Интересен е и извештајот за посетата на Харис Силајџиќ на САД, кога тој ја обвини земјата за соучесништво во геноцидот на Србите против Бошњаците.

„Кристофер Хил му рече на Силајџиќ денеска (14 јуни) дека ситуацијата е многу опасна и дека доколку тргнат во офанзива, Босанците ќе бидат сами. Хил ни рече дека Силајџиќ го примил тоа лошо, па дури и одбил да се појави на прес-конференција“, се наведува во еден од документите.

Кога станува збор за финансирање на ОН, низ документите постојано се провлекува скептицизмот на Американците околу способноста на Светската организација на теренот, а беше потенцирано дека Олбрајт зборувала дека проблем претставува и Јасуши Акаши, специјалниот пратеник на генералниот секретар на ОН, бидејќи под негова команда, како што тврдела, силите за брза интервенција би биле неефикасни.

Во еден транскрипт од разговор во канцеларијата на британскиот премиер се наведува дека намалувањето на финансирањето на ОН од страна на САД е „неодговорно и нелегално дејствување“. Педи Ешдаун исто така изрази разочарување што САД одбија да ги финансираат силите за брза реакција на ОН, истакнувајќи дека „ОН, Босанците и нашите војници“ плаќаат висока цена.

Прашањето за финансирање на оваа единица на ОН на крајот беше решено, а според документите клучна улога и беше дадена на британската дипломатија.

Ослободувањето на војниците на ОН, земени како заложници од страна на Србите по почетокот на нападите на НАТО, беше предмет на бројни документи што неодамна ги објави Националниот архив на Обединетото Кралство.

„По првиот бран на заложништво, Ширак им нареди на трупите секој војник да се бори до смрт, отколку да им овозможи да бидат земени како заложници“, се вели во еден документ.

По ослободувањето на заложниците од страна на Србите, во еден документ се посочува дека Србите ја потцениле одлучноста на меѓународната заедница, со предлог да се продолжи психолошкиот, политичкиот и воениот притисок врз Караџиќ, Младиќ и Милошевиќ.

Владата на Британија, како што е нагласено, испратила депеш до Пале, во кое им се заканува на Караџиќ и на Младиќ дека ќе бидат лично одговорни доколку се случи нешто на британските војници.

Сепак, напоменато е дека е потребно и на американската и на босанската страна да им се објасни дека ОН нема да застанат на страната на БиХ против Србите.

Исто така се зборува и дека Елцин вршел притисокот врз Милошевиќ, но дека постои сомнеж колку Милошевиќ имал влијание да го притисне Караџиќ.

Во многу документи теми се преговорите со Кољевиќ и Младиќ за ослободување на трупите на ОН.

Покрај финансирањето на ОН, голем број документи говорат и за употреба на „двоен клуч“, т.е. правило дека НАТО треба да изврши воздушни напади само доколку се согласат и НАТО и ОН, што е илустрирано особено од одбивањето на ОН да се согласат за бомбардирање во „Маховjани“, аеродромот кај Бања Лука.

„Ни беше кажано дека тактичките воздушни сили на НАТО предложиле да се изврши НАТО напад врз Бања Лука во наредните 24 часа, како одговор на фактот дека два авиона полетале и се вратиле од тука. Овој предлог го прифати и командантот на Јужното крило на НАТО. Се консултиравме со ОН и генералот Хавиер одби да даде одобрение. Затоа, не треба да се очекува каква било акција“, се наведува во документот од 21 јуни 1995 година.