Иранците се обединија откако САД им го убија популарниот генерал, тврдокорните јакнат печати

Смртта на Касим Сулејмани ги зајакна тврдокорните, велат експертите, и ги поткопа обидите на оние што сакаа да ги нормализираат односите со Западот, пишува Њујорк тајмс.

Во градовите низ целиот Иран, десетици илјади луѓе ги преполнија улиците и тажат по генерал-мајорот Касим Сулејмани. Жени и мажи облечени во црно се удираат по гради и в раце стегаат фотографии од него. Црно знаме беше кренато на златната купола на храмот Имам Реза во градот Машад, едно од најсветите места на шиитскиот ислам.

Само неколку недели порано, улиците беа исполнети со демонстранти лути на своите лидери поради слабата економија и меѓународната изолација на земјата.

Но, барем засега, Иран е обединет – во гневот кон Соединетите Држави.

Со години тоа беше поделена нација предводена од стари револуционери решени да ја наметнат својата волја врз претежно младото население, кое не се сеќава на шахот што беше соборен во исламската револуција во 1979 година и копнее да живее во понормална нација интегрирана во светот.

Одеднаш, по едно единствено убиство, нацијата застана зад своите лидери.

Млади и стари. Богати и сиромашни. Тврдокорен реформатор, генералот Сулејмани, најмоќниот воен лидер во Иран, уживаше речиси универзална восхит и статус на култна фигура. Откако беше убиен во Багдад во петокот во напад со беспилотно летало нареден од претседателот Трамп, неговиот имиџ сега е бетониран во Техеран, обвиткан во црни драперии.

„Без сомнение, народот во Иран ќе се одмазди за ова грозно злосторство“, напиша на Твитер претседателот Хасан Рухани, лидерот што некогаш се залагаше за дипломатија и интеграција со Западот.

Во Ирак во саботата, десетици илјади проирански борци маршираа низ главниот град Багдад, ветувајќи дека ќе им се одмаздат на Соединетите Држави на погребната поворка за двете угледни ирачки воени фигури што исто така беа убиени во нападот врз генералот Сулејмани.

А во Иран, политичарите и обичните луѓе од сите класи изразија поддршка за заветот на врховниот лидер, ајатолахот Али Хаменеи, дека „тешка одмазда ги чека криминалците“ што го убија генералот.

Убиството се чини дека ја зацврсти моќта на тврдокорните сили, неутрализирајќи ги барем за момент оние што повикуваа на разговори со Западот, велат експертите во и надвор од Иран.

Релативно умерените Иранци, како Рухани, беа во дефанзива откако Трамп се повлече од нуклеарниот договор во 2015 година и воведе низа санкции, придонесувајќи за остриот економски пад на Иран.

Овој пресврт ги засили тврдокорните критичари, кои рекоа дека тој ги дискредитира оние што веруваа во американските уверувања. Умерените негуваа послаба надеж за обновени разговори со Вашингтон – евентуално меѓу двајцата претседатели.

Секој разговор за приближување или либерализација сега се чини поопасен од претходно и веројатно засега ќе исчезне од јавната дебата. Шансата за преговори со Соединетите Држави, твитна Сара Масуми, истакната реформска новинарка, сега е „под нулата“.

„Барем на краток рок, ова ќе разгори патриотски чувства; Сулејмани беше лично популарен“, рече Вали Р. Наср, блискоисточен интелектуалец и поранешен декан на Школата за напредни меѓународни студии на Универзитетот Џон Хопкинс. Тој предвидува „излевање емоции“, и природно и поттикнати од власта.

Иран му оддава почест на господинот Сулејмани како тој да е и државник и светец. Неговото тело кружи околу храмовите во сите свети градови на шиитскиот ислам од Самара, Кадимија, Карбала и Наџаф во Ирак до Машад и Ком во Иран.

Додека неговото тело деновиве кружи низ четири ирански града, присуствуваат безброј луѓе, кои ги покажуваат својата солидарност и пркос. Овој приказ на единство, сепак, би можело да биде краткотраен.

Длабоките критики што ги предизвикаа протестите против владата во ноември сè уште важат: економски проблеми, меѓународна изолација и социјална угнетеност. Некои поддржувачи на иранската опозиција го пофалија убиството и сакаат Вашингтон да ја засили својата политика на максимален притисок врз владетелите на Иран.

Токму минатиот месец, Иран го тресеа масовни антивладини протести, кои го покажаа длабокото незадоволство, кое само порасна со бруталната реакција поради која загинаа дури 1.000 луѓе. Сега се очекува бесот кон Соединетите Држави да го одврати вниманието од економското страдање на земјата и неодамнешните протести.

А убиството може да им даде изговор на лидерите на Иран да ја интензивираат својата репресија врз неистомислениците и критичарите.

Убиството на генералот Сулејмани „беше најлошото нешто што може да им се случи на граѓанските движења во Иран и Ирак“, вели Амир Рашиди, ирански експерт за компјутерска безбедност со седиште во Њујорк.

„Тоа значи поголем притисок врз луѓето што веќе се стегнати и политички и економски“.

За само неколку дена, конфликтот меѓу Соединетите Држави и Иран драстично ескалира. Во ракетен напад врз воена база во Ирак во петокот беше убиен еден Американец; Соединетите Држави за тоа обвинија милиција поддржана од Иран и во неделата извршија воздушни напади во кои загинаа дваесетина милитанти. Во вторникот, милициите го преплавија комплексот на американската амбасада во Багдад, го пробија надворешниот ѕид и запалија некои објекти.

Генералот Сулејмани ги предводеше Кудс силите на Исламската револуционерна гарда, кои вршат воени операции на Иран во странство. Тој ги командуваше иранските сили што се борат со Исламска држава во Ирак и Сирија. Тој, исто така, ја предводеше улогата на Иран во вооружувањето и обуката на шиитските милиции што се борат против ИСИС; во американскиот напад во кој беше убиен тој, загина и моќниот лидер на ирачките милиции поддржани од Иран, Абу Махди ал-Мухандис.

Покрај тоа, генералот ги раководеше односите на Иран со силите како што се бунтовниците хути во Јемен, Хезболах во Либан и други што се во судир со Соединетите Држави и нејзините регионални сојузници, Израел и Саудиска Арабија. Соединетите Држави го означија како терорист уште од 2007 година и му наметнаа економски санкции.

Но во Иран, владата го градеше неговиот јавен имиџ како човек што ја чува земјата безбедна. Од командант во сенка тој стана познато име и редовно се појавуваше на вестите во видеа на кои им дава команди на војници во битка, се состанува со сојузничките водачи и рецитира поезија за мачеништвото.

„Касим Сулејмани се сметаше за јавното лице на регионалната политика на Иран“, вели Санам Вакил, виш истражувач и лидер на Иранскиот форум во Чатам хаус, институт за меѓународни работи со седиште во Лондон. „Уште од борбата против ИСИС, неговата поддршка доживеа подем.“

И Иранците што обично се гласни поддржувачи на човековите права по неговата смрт ги обзеде кон националната солидарност и тага.

„Колку бргу забораваме колку ни беше близу ИСИС и кој го победи ова чудовиште“, напиша глумицата Бахаре Рахнама на својот профил на Инстаграм. Една од најславните личности во Иран, таа е добро позната по поддршката на правата на жените.

Генералот Сулејмани се сметаше за конзервативен, но внимаваше да не се здружи со ниту една политичка фракција во Иран и да не зазема страна во домашните спорови, поради што го сметаа дека е над политиката.

Сега секој важен политички актер во Иран, од реформистите до тврдокорните, вели дека неговата смрт е голема загуба.

Иран најави тридневна погребна процесија за генералот Сулејмани, која почна во саботата во Багдад, а потоа се пресели во другите градови во Ирак. Процесијата во неделата продолжи во ирачки Машад, а денеска во Техеран, каде што ајатолахот Хаменеи ќе се моли над телото на генералот на Универзитетот во Техеран.

Потоа во вторник ќе се одржи погребот во неговиот роден град Керман. Иранските медиуми објавија дека тој оставил тестамент во кој побарал едноставен погреб таму.

Се очекуваат огромни маси луѓе, а се очекува да присуствуваат и лидерите на милитантните групи од целиот регион, соопштија неколку лица запознаени со плановите.

„Многу Иранци, без разлика дали го сакаат режимот или не, го сметаа Сулејмани за еден вид национален симбол“, рече Раз Зимт, специјалист за Иран во Институтот за студии за национална безбедност во Тел Авив, и сметаат дека неговото убиство „е нешто што ја повредува националната гордост“. „Махмуд Даултабади, истакнат ирански автор и гласен поборник за уметничката слобода, напиша дека ‘Иран повторно загуби едно од своите најблагородни деца’“.

Откако Трамп се повлече од нуклеарниот договор, Иран почна во фази да ја обновува својата нуклеарна програма, во екот на ескалирањето на конфликтот со Соединетите Држави. Европските потписнички на договорот ветија дека ќе најдат начин да ги надоместат ефектите од санкциите, но досега не го сторија тоа. Навестувањата за обновени преговори со Вашингтон не се остварија.

„Умерените веќе беа на претсмртна постела“ пред убиството на генералот Сулејмани, вели г. Наср, а Иран следниот месец ќе одржи избори. „Би претпоставил дека тврдокорните ќе поминат многу добро. Овој вид притисок врз Иран, како и во секоја земја, е само во корист на безбедносните сили“.