Кризата во Габон е уште еден предизвик за француската стратегија во Африка

Длабочината и ширината на влијанието на Франција во нејзините поранешни африкански колонии ја прави сè освен неутрален играч.

Француската премиерка Елизабет Борн објави дека Франција „со најголемо внимание“ го следи државниот удар во Габон, а нејзината влада го осуди бунтот против сојузникот на Париз, претседателот Али Бонго.

Овие изјави не се изненадувачки, но доаѓаат натоварени со колонијален багаж.

Габон е втората поранешна француска колонија во Африка која се соочи со воен удар во исто толку месеци, а шеста во три години – по Мали, Чад, Гвинеја, Буркина Фасо и неодамна Нигер, чија нова инсталирана хунта можеби ќе се соочи со интервенција од западноафриканските соседи на земјата.

Во сите овие случаи, поранешниот колонизатор беше повикан да игра улога од овој или оној вид, а прашањето за неговото влијание во секоја земја беше главно прашање.

Француската влада не сака да биде така гледана, иако е совршено јасно кои се нејзините сојузници. На турнејата низ неколку франкофонски земји оваа пролет, Емануел Макрон вети дека ерата на француското мешање во Африка – понекогаш со потсмев наречен „Françafrique“ – е завршена.

„Понекогаш имам чувство дека размислувањата не се смениле толку многу како нас, кога читам, слушам и гледам луѓе кои и припишуваат намери на Франција што таа ги нема, кои повеќе ги нема“, рече тој по пристигнувањето во Габон.

„Луѓето сè уште очекуваат Франција да заземе позиции што таа одбива да ги заземе, а јас ја преземам целосната одговорност за тоа. Во Габон како и насекаде, Франција е неутрален соговорник кој зборува со сите и чија улога е да не се меша во домашната политичка размена, кажа Макрон.

Многу луѓе во Габон и во целиот регион тоа не го гледаат така.

Влечење на конците

Франција во моментов има стотици војници постојано распоредени во Габон, кој како и другите поранешни француски колонии во регионот го користи централноафриканскиот франк, валута поврзана со еврото и поддржана со гаранции од француската трезор.

Француската рударска компанија Ерамет, коај е втор по големина приватен работодавач во Габон, објави дека со оглед на сегашните немири, го прекинува своето работење.

За време на мандатот на Макрон, како и претходно, военото и политичкото влијание на Франција беше целосно прикажано во нејзините поранешни африкански колонии, вклучително и кога станува збор за олеснување или спречување на насилни транзиции на власта.

Да земеме еден пример, француските авиони три дена ги бомбардираа бунтовниците во североисточниот дел на Чад во 2019 година како поддршка на тогашниот претседател Идрис Деби, кого Париз го поддржа во претходниот пуч.

Можеби најтешкиот фронт на ангажманот на Франција беше нејзината долготрајна воена вмешаност во Мали, каде што водеше речиси децениска воена операција за борба против џихадистички бунт.

Операцијата беше завршена во 2022 година по подемот на воената хунта за која Франција и нејзините сојузници рекоа дека предизвикала „повеќе опструкции“ на мисијата.

Рускиот фактор

Но, ова за Франција е многу поважно прашање отколку само личен интерес.

Како што напиша францускиот политиколог Николас Тензер за Еуроњуз, навидум парадоксалното однесување на Франција кон нејзините поранешни африкански колонии во последниве години е до одреден степен поттикнато од двојните стандарди  во справувањето со насилниот џихадизам – особено во Мали – и влијанието на Русија.

Русија испорачува оружје на некои земји веќе две децении, објасни тој, а нејзините озлогласени платеници играат огромна безбедносна улога во многу од овие места. Последната криза во Мали беше „последната илустрација на дејствувањето во сенка на Русија да ги повлече земјите во својата сфера на влијание, една од најголемите закани со кои се соочува Африка во моментов“.

Додека планот на Кина во Африка е фокусиран на ограбување на африканските ресурси, Москва е фокусирана на спротивставување на западното влијание на континентот“, објасни Тензер.

Рускиот предизвик на европското влијание во Африка е сè повидлив. За време на раните фази на неодамнешниот пуч во Нигер, руски знамиња беа видени на улиците на главниот град Ниамеј, како и постери на кои пишуваше „Долу Франција, да живее Путин!“.

Сепак, како што тогаш Алекс Вајнс од Чатам Хаус изјави за Еуроњуз, „Не е тешко да се поделат неколку руски знамиња. И истакнувањето на руски знамиња е повеќе израз на антизападно, особено антифранцуско расположение, отколку поддршка за Русија“.

Но, без оглед на вистинската улога на Русија во Нигер или на друго место во она што критичарите го нарекуваат „Françafrique“, Франција ретко или никогаш не се смета за „неутрален соговорник“ за кој Макрон тврдеше дека е пред само неколку месеци. И тоа пред последниот во серијата драматични воени удари да ја извади на површина огорченоста против нејзиното тамошно присуство.

И непосредно пред изборите во Габон да почнат да и отстапуваат место за воената акција, државното тело за надзор на медиумите не само што го прекина пристапот до интернет во земјата, туку и ги забрани француските радиодифузери France 24, TV5 Monde и Radio France Internationale.

Сигналот беше дека иако Габон можеби е независен веќе шест децении, француските медиуми остануваат главен извор на информации за поголемиот дел од гласачкото тело, исто како што Елисејската палата останува најважниот надворешен играч во неговата политика.